شروع فیزیوتراپی پس از عمل تعویض مفصل لگن در سالمندان: چه زمانی و چگونه؟

فیزیوتراپی باید از همان روزهای اول پس از جراحی تعویض مفصل لگن شروع شود. این اصل مهم ترین تفاوت بین بهبودی کامل و گرفتار شدن در چرخه عوارض و افسردگی است. اگر نگران این هستید که سالمندان بعد از عمل همیشه به عصا یا کسی دیگر وابسته بماند، باید بدانید که بزرگ ترین اشتباه، به تعویق انداختن یا ساده گرفتن آغاز فیزیوتراپی سالمندان بعد از تعویض لگن است. در مقابل، بازتوانی و شروع به موقع، کلید آرامش و کیفیت زندگی سالمند پس از این عمل بزرگ خواهد بود. 

اهمیت فیزیوتراپی پس از عمل تعویض مفصل لگن سالمندان!

اجرای فیزیوتراپی سالمندان بعد از تعویض لگن یکی از مهم ترین عوامل موفقیت جراحی است. بدون بازتوانی علمی و مرحله به مرحله، بهبودی واقعی حاصل نمی شود و فرد تا مدت ها از محدودیت حرکتی یا خطر عوارض رنج می برد. بازگشت به استقلال، پیشگیری از آسیب های جبران ناپذیر، به حداقل رساندن درد و ایجاد امید برای کیفیت زندگی بهتر، همگی در گرو همین فیزیوتراپی تخصصی است. اگر دغدغه سلامتی و توان حرکتی سالمند را دارید، باید بدانید که فیزیوتراپی چیزی فراتر از ورزش ساده است؛ این نقشه راهی از تخت بیمارستان تا استقلال کامل سالمند به شمار می آید.

• بهبود عملکرد مفصل

با اجرای فیزیوتراپی سالمندان بعد از تعویض لگن، حرکت و قدرت عضلات اطراف لگن افزایش می یابد و عملکرد طبیعی مفصل جدید تا حد زیادی باز می گردد. این پیشرفت تدریجی منجر به بازگشت سالمند به توان حرکتی و انجام فعالیت های ساده روزمره بدون کمک دیگران خواهد شد.

• کاهش عوارض جانبی

یکی از دغدغه های پس از جراحی پروتز لگن در سالمندان، خطر عوارض مانند لخته خون، سفتی مفصل، ضعف عضله و آسیب مجدد است. برنامه فیزیوتراپی با هدف افزایش گردش خون، فعال سازی عضلات و آموزش حرکات ایمن، نقش مهمی در پیشگیری از این عوارض دارد.

• تسریع روند بازتوانی و استقلال

بدون فیزیوتراپی، فرد برای مدت طولانی مجبور به استفاده از واکر یا ویلچر می شود. اما متخصص فیزیوتراپی از برنامه گام به گام استفاده می کند تا سالمند در کوتاه ترین زمان ممکن، توانایی جابجایی مستقل را به دست آورد.

• کاهش درد و کنترل التهاب

یکی از مزایای مهم فیزیوتراپی بعد از تعویض لگن برای سالمندان، کنترل درد و تورم است. با اجرای تمرینات هدفمند، گردش خون افزایش می یابد و مواد التهابی دفع می گردد. متخصصان همچنین با آموزش تکنیک های سرما درمانی و ماساژ علمی، شدت درد را کاهش می دهند. 

زمان شروع فیزیوتراپی در سالمندان بعد از تعویض لگن؟

شروع فیزیوتراپی بعد از تعویض لگن برای سالمندان معمولاً خیلی زود اتفاق می افتد و متخصصان فیزیوتراپی پیشنهاد می کنند بلافاصله پس از عمل و در همان محیط بیمارستان حرکات ساده را آغاز کنید. این حرکت های اولیه مانند حرکت دادن انگشتان پا، مچ و زانو باعث بهبود جریان خون و جلوگیری از لخته و خشکی عضلات می شود. سپس برنامه کاملاً اختصاصی بر اساس شرایط سالمند، نظر پزشک و سرعت ریکاوری هر فرد تنظیم خواهد شد تا هیچ مرحله ای از بهبود عقب نیفتد. در ادامه، به شرح دقیق تر زمان شروع فیزیوتراپی سالمندان بعد از تعویض لگن می پردازیم.

بلافاصله پس از جراحی در بیمارستان

تمرینات اولیه برای بهبود گردش خون، حرکت مفصل و پیشگیری از عوارض بی حرکتی از چند ساعت بعد از عمل تحت نظر تیم فیزیوتراپی آغاز می شود.

مرحله درمانی در دوران بستری

در طول دوران بستری، تمرینات سبک و کنترل شده با هدف پیشگیری از سفتی مفصل لگن، ضعف عضلات و آموزش حرکات پایه انجام می شود.

ادامه فیزیوتراپی بعد از ترخیص

همزمان با ترخیص و بستری شدن در خانه، برنامه فیزیوتراپی اختصاصی بسته به وضعیت و شرایط سالمند پیگیری می شود تا بازتوانی به طور کامل صورت گیرد.

روش های فیزیوتراپی بعد از تعویض لگن برای سالمندان؟

مسیر فیزیوتراپی سالمندان بعد از تعویض لگن به هیچ عنوان شبیه نسخه های ثابت و همیشگی نیست و هر بار باید شخصی سازی شود. اما بعضی روش ها تقریباً در تمام پروتکل ها مشترک اند. هر سالمندی پس از پروتز لگن نیازمند برنامه تمرینی است که مبتنی بر قدرت عضلات، سطح درد، دامنه حرکتی و تعادل او باشد. اجرای صحیح و علمی این روش ها تضمین می کند که مفصل جدید بدون عارضه تا سال ها قابل استفاده باشد. در ادامه، اصلی ترین روش های تمرین و تکنیک های تخصصی برای این گروه شرح داده شده است.

تمرینات کششی 

این حرکات پس از بازگشت از جراحی، باید به تدریج و تحت نظارت فیزیوتراپیست از حالت غیرفعال آغاز شوند؛ به گونه ای که فیزیوتراپیست یا خود سالمند، پا را با زاویه صحیح خم و باز می کند، بدون اینکه فشار غیرعادی به پروتز وارد شود. با افزایش قدرت عضلات، حرکت به سمت کشش فعال تر می رود تا عضلات ران، همسترینگ و سرینی دچار کوتاهی نشوند. استمرار این تمرینات به منزله بیمه دوران بازتوانی سالمند خواهد بود.

تمرینات تقویتی 

اینجا تمرکز بر افزایش قدرت گروه های عضلانی مهم مثل چهارسر ران و سرینی است. ابتدا عضلات چهارسر ران و سرینی هدف قرار می گیرند؛ اما به تدریج عضلات دور کننده، نزدیک کننده و همسترینگ نیز وارد فاز تمرین می شود. این حرکات به افزایش ثبات لگن، توان انجام فعالیت های روزمره مثل نشستن، برخاستن و حتی راه رفتن مستقل کمک می کند و احتمال زمین خوردن را به شدت کاهش می دهد. 

تمرینات تعادلی و آموزش راه رفتن 

یادگیری قدم برداشتن صحیح و هماهنگی کامل بین پاها بعد از تعویض مفصل، پایه و اساس حضور مطمئن سالمند در خانه و بیرون خانه است. تمرینات تعادلی آرام و تحت کنترل، احتمال زمین خوردن را به حداقل می رساند و اعتماد به نفس سالمند را افزایش می دهد. این تمرینات شامل ایستادن روی زانو، جابجایی وزن از یک پا به پای دیگر، حرکت آرام بر روی سطوح مختلف و استفاده ایمن از واکر یا عصا است.

آموزش صحیح ایستادن و نشستن

آسیب های ثانویه پس از جراحی لگن اغلب در اثر نشستن و برخاستن نادرست رخ می دهد. فیزیوتراپیست ها با آموزش تکنیک های صحیح جایگیری روی صندلی، انتقال وزن، استفاده از دستگیره و پشتی صندلی و تنظیم ارتفاع نشیمن، از فشار یا دررفتگی مفصل جدید جلوگیری می کنند. سالمند باید بیاموزد که چگونه بدون دخالت غیر ضروری نیرو، تنها با تکیه به عضلات و تکنیک صحیح، از نشستن به ایستادن یا بالعکس منتقل شود.

نکات مهم برای سالمندان در هنگام فیزیوتراپی بعد از تعویض لگن!

هر برنامه موفق فیزیوتراپی سالمندان بعد از تعویض لگن باید با توجه به نکات مهم و ریز بینانه اجرا شود. بررسی منظم پیشرفت و همکاری کامل با پزشک، سبب می شود تا هیچ ضعف یا اشکالی از چشم پوشیده نماند و برنامه بازتوانی متناسب با شرایط هر سالمند تنظیم شود. 

بهترین نتیجه وقتی حاصل می شود که جلسات فیزیوتراپی در تایم منظم و طبق برنامه ریزی فیزیوتراپیست برگزار شود. مشورت با پزشک در صورت بروز هر علامت تازه یا درد جدید، اولویت دارد چون حتی یک هشدار کوچک ممکن است برای سلامت مفصل جدید ضروری باشد. مجموع این دقت ها و رعایت ساعات آرامش و استراحت کافی، بدن را برای بازسازی بهتر و سریع تر آماده می کند.

بررسی نتایج فیزیوتراپی با پزشک و فیزیوتراپیست خود

پیگیری منظم نتیجه هر مرحله با پزشک، کنترل بهبود و اصلاح مشکلات احتمالی را تضمین می کند و سلامت مفصل جدید را ایمن می سازد. فیزیوتراپیست می تواند دامنه حرکتی، قدرت عضلات، میزان درد را ارزیابی کرده و تصمیم جدیدی بگیرد. تداوم این نظارت فعال باعث افزایش حس اعتماد به نفس در سالمند و نزدیکی بیشتر اعضای تیم درمان به هدف مشترک بازتوانی خواهد شد.

زمان  بندی مناسب جلسات فیزیوتراپی

ثبات و نظم در استفاده از جلسات، پیشرفت حرکتی سالمند را تسریع می کند و احتمال عوارضی مانند درد و التهاب را کاهش می دهد. اگر فاصله بین جلسات زیاد شود یا تمرینات پیگیری نداشته باشند، ممکن است عضلات به وضعیت اولیه بازگردند یا حتی عوارض ثانویه مثل سفتی و درد پدیدار شود.

مشاوره با پزشک و فیزیوتراپیست خود

برخی سالمندان یا خانواده ها به صورت غیرمجاز، برنامه تمرینات یا داروها را تغییر می دهند که می تواند منجر به آسیب شدید یا کندی روند ترمیم شود. هر نوع احساس ناخوشی، درد ناگهانی، تغییر رنگ پوست، ورم یا مشکلات حرکتی باید فوراً با پزشک یا فیزیوتراپیست مطرح شود تا درمانگر براساس معاینه دقیق، مناسب ترین تصمیم را بگیرد.

رعایت زمان استراحت

استراحت کافی میان جلسات تمرین، انرژی بدن را برای بازسازی بافت و تقویت عضلات محفوظ نگاه می دارد. حرکات بیش از حد یا تمرین بی وقفه می تواند باعث درد، ضعف و تاخیر در بهبود گردد. به همان اندازه، تغذیه مناسب و دریافت پروتئین، کلسیم و ویتامین های اصلی مانند ویتامین D بر سرعت ترمیم تاثیرگذار است.

سوالات متداول

1. چه زمانی بعد از عمل تعویض لگن سالمند می تواند فیزیوتراپی انجام دهد؟

فیزیوتراپی چند ساعت بعد از اتمام جراحی یا در نهایت روز بعد در بیمارستان شروع می شود و پس از ترخیص به صورت جدی تر دنبال خواهد شد. اما شدت و نوع تمرین ها توسط پزشک و فیزیوتراپیست تعیین می شود.

1. فیزیوتراپی برای سالمند بعد از جراحی و تعویض لگن خطرناک نیست؟

اگر طبق نظر پزشک و با رعایت ایمنی انجام شود، نه تنها هیچ گونه خطری برای بیمار ندارد بلکه بهترین راه افزایش سلامت، پیشگیری از عوارض و بازگشت سریع تر سالمند به زندگی است.