سالمندان اوقات فراغت زیادی دارند و اگر بتوانند این زمان را به استراحت بگذرانند، قطعاً سلامت روحی و جسمی آنها تضمین می‌شود. داشتن یک رژیم غذایی معقول، سالم بودن و درمان، داشتن مکانی راحت برای زندگی، داشتن تمکن مالی کافی و … از موارد مهم زندگی سالمندان به منظور ارتقای صلاحیت، سلامت روحی و جسمی آنهاست.

سرزندگی بخش مهمی از راز شادی و رفاه سالمندان مربوط به اوقات فراغت آنها است که اغلب کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد زیرا اغلب فکر می‌کنیم آنها به استراحت بیشتر و محیطی آرام نیاز دارند.

در حالی که سالمندان اوقات فراغت زیادی دارند و اگر بتوانند بخشی از وقت خود را به تفریح اختصاص دهند قطعاً سلامت روحی و جسمی آنها تأمین می‌شود. تفریح در نظر گرفته شده در زمان نگهداری سالمندان باید به آنها انرژی و نشاط بیشتری بدهد.

معیارهای انتخاب تفریح مناسب سالمندان

تفریحی مانند بازی شطرنج ممکن است برای یک فرد مسن مفید و برای دیگری خسته کننده یا خطرناک باشد. یا اگر به یک فرد مسن مبتلا به بیماری ریوی یا آرتروز شدید توصیه کنیم که هر روز پیاده روی کند، او نه تنها رنج می‌برد، بلکه بر سلامت جسمانی‌اش هم تأثیر منفی می‌گذاریم.

بنابراین برای انتخاب نوع تفریح سالمندان باید این شرایط را در نظر گرفت.

-- در نظر گرفتن وضعیت اجتماعی و فرهنگی

نوع فرهنگ و ساختار اجتماعی که فرد در آن رشد کرده است نکته بسیار مهمی است که علایق و دلبستگی‌های او را آشکار می‌کند. به عنوان مثال، برای فردی که در یک خانواده مذهبی بزرگ شده است، شرکت در مراسم قرائت قرآن یا مراسم مذهبی می‌تواند بسیار نشاط آور باشد. این گونه بزرگان نیز به زیارت علاقه زیادی دارند; بنابراین باید شرایطی فراهم شود تا آنها بتوانند ارزان سفر کنند.

سرگرمی‌های مذهبی برای افرادی که در اروپا زندگی می‌کنند یا کسانی که اعتقادات مذهبی قوی ندارند مناسب نیست. برای این افراد بازدید از اماکن تاریخی، گردش در طبیعت، شرکت در جلسات ادبی و گوش‌دادن به موسیقی مورد علاقه شان از رفتن به مراکز مذهبی جذابیت بیشتری دارد.

-- در نظر گرفتن شرایط تحصیلی

جامعه سالخورده ما به سمت افزایش تعداد سالمندان تحصیل کرده حرکت می‌کند. برای کسی که در زمینه خاصی تحصیل کرده و به مطالعه علاقه دارد، به احتمال زیاد کتاب‌ها انتخاب خوبی برای اوقات فراغت هستند. این افراد ممکن است در رویدادهای ادبی و شعرخوانی شرکت کنند.

در گوشه و کنار شهر، در کتابخانه‌ها و حوزه‌های ادبی گاه سالمندان می‌توانند همراهان خود را بیابند و از این طریق دوستان جدیدی پیدا کنند. بازی پشت میز، بازی شطرنج و سایر بازی‌های مهارتی نیز ورزش‌های خوبی برای افراد تحصیل کرده است.

-- در نظر گرفتن مکان تفریحی

در کشورهای پیشرفته دنیا در محله‌های مختلف مراکز تفریحی برای سالمندان وجود دارد و بر اساس وضعیت جسمانی سالمندان نزدیک ترین آنها انتخاب می‌شود و سالمندان ساعت‌ها و روزهای هفته به آنها مراجعه می‌کنند. مراکز متعددی در کشور ما وجود دارد و تلاش شده است مراکز بیشتری ایجاد شود، اما تعداد این مراکز بسیار کم است و نمی‌توانند جمعیت سالمند کشور ما را پوشش دهند.

-- در نظر گرفتن شرایط اقتصادی

اینکه چه تفریحی برای هر سالمندی توصیه می‌شود به وضعیت مالی او نیز بستگی دارد. دوران سالمندی دوره‌ای است که افراد کم کار می‌کنند. اکثر سالمندان بازنشسته می‌شوند و درآمد در دوران بازنشستگی کاهش می‌یابد.

از یک سو سطح هزینه‌های ناتوانی ناشی از بیماری و هزینه‌های درمانی افزایش می‌یابد، از سوی دیگر جامعه ما به گونه‌ای شکل گرفته است که والدین پس از ازدواج فرزندانشان و رسیدن به سن بلوغ همچنان نقش حمایتی خود را ایفا می‌کنند.

در این نظرسنجی از سالمندان پرسیده شد که چرا به مراکز ورزشی و تفریحی نمی‌روند؟ بسیاری از آنها کمبود امکانات مالی را دلیل اصلی عدم حضور در این مرکز عنوان کردند. بنابراین باید سرگرمی‌هایی را در نظر گرفت که با شرایط مالی آنها سازگارتر باشد یا هزینه‌ها را کاهش دهند.

-- در نظر گرفتن مهارت‌های ویژه ی سالمندان

برخی از سالمندان هنر و حرفه خاصی، مانند دانستن نحوه انجام کارهای فیزیکی دارند. باید مراکزی ایجاد شود که سالمندان بتوانند صنایع دستی خود را به این مراکز عرضه کنند. حتی سالمندانی هستند که علاقه زیادی به کشاورزی دارند. برای این گروه باید پارک هایی در نظر گرفته شود و باغبانی، کاشت گل و گیاه به سالمندان علاقه مند به این کار سپرده شود.

البته در مرکز کهریزک منطقه ای وجود دارد که بزرگان می‌توانند در آن گل و نهال بکارند اما در سایر نقاط تهران و شهرستان‌ها هنوز برنامه جامعی وجود ندارد. حتی در وسط کهریزک نگهداری از حیوانات تربیت شده را شروع کرده اند، اما این کار باید در هر پارکی انجام شود و هر پدر و مادری باید یک حیوان تربیت شده داشته باشد و از آن مراقبت کند.

سالمندان روستایی این کار را به صورت خودکار و به دلیل دسترسی آسان به طبیعت و حیوانات انجام می‌دهند. دامپروری نیز نقش درمانی دارد. نشان داده شده است که افراد مسن مبتلا به بیماری آلزایمر (بیماری آلزایمر خفیف) در مراقبت از حیوانات خانگی آرامش بیشتری پیدا می‌کنند.

-- در نظر گرفتن فعالیت فیزیکی

حرکت سالمندان باعث تقویت جسم و روح آن‌ها می‌شود؛ به همین دلیل تهیه مکان‌های خاص ورزشی برای سالمندان اهمیت دارد. برخی از مراکز ورزشی استانداردهای لازم را ندارند و می‌توانند سلامت سالمندان را به خطر بیندازند. مثلاً کف‌پوش مناسبی ندارند و باعث خستگی و افتادن آن‌ها می‌شوند.

در کشورهای توسعه یافته که حدود 25 درصد از جمعیت آن سالمندان هستند، به این گروه سنی تمرکز بیشتری شده و هر محله دارای باشگاه‌های استانداردی است که افراد مسن در همان محله می‌توانند به آنها بپیوندند.

بهترین تمرینات برای این گروه سنی تمرینات مقاومتی و ایروبیک است. در صورتی که سالمندان مشکل خاصی ندارند، توصیه می‌شود یک برنامه هفتگی 150 دقیقه ای دنبال کنند. فعالیت‌های بدنی مانند یوگا نیز برای این گروه سنی مفید است. البته این بازی‌ها پرهزینه هستند و دولت باید به فکر تمهیدات سلامت بیشتر سالمندان و استفاده از امکانات تفریحی باشد و برای آنها کارت و تخفیف ویژه در نظر بگیرد.

-- استفاده بهینه از تجربیات سالمندان

در کشورهای اروپای شمالی بهترین استفاده از تجربیات نسل‌های قدیمی است. آنها از سالمندان در مهدکودک و دبستان‌ها دعوت می‌کنند تا در مورد تجربیات و رویدادهای گذشته خود صحبت کنند. این اثر حس خوبی به بزرگترها می دهد و از این رو شکاف نسلی از بین می رود و نسل قدیم و جدید به هم پیوند می‌خورند و به هم نزدیک می‌شوند.

انواع سرگرمی برای سالمندان

سالمندان اوقات فراغت زیادی دارند و اگر بتوانند بخشی از اوقات فراغت خود را به تفریح اختصاص دهند، سلامت روحی و جسمی آنها تضمین می‌شود.

داشتن تغذیه مناسب، سطح بهداشت و مراقبت کافی، داشتن مکانی راحت و دنج، امکانات مالی کافی و … راز مهم شادی و سلامتی سالمندان مربوط به تفریحات آنهاست که معمولاً کمتر به آن توجه می‌شود زیرا اکثر ما فکر می‌کنیم آنها به استراحت و محیطی آرام بیشتر نیاز دارند.

اگرچه سالمندان اوقات فراغت زیادی دارند و می‌توانند وقت خود را به سرگرمی اختصاص دهند، اما بدون شک سلامت روحی و جسمی آنها تضمین شده است. تفریحات در نظر گرفته شده برای سالمندان باید به آنها انرژی و قدرت بیشتری بدهد.

حیوان‌درمانی (پت‌ تراپی)

تماس فیزیکی با حیوانات و نوازش آنها باعث می‌شود بیشتر افراد احساس خوبی داشته باشند. افرادی که قبلاً حیوانات خانگی دارند این گزینه را ترجیح می‌دهند. اگر مراقبت از حیوان برای شما سخت است؛ شما می‌توانید برای دیدن حیوان خانگی خود برای چند ساعت در هفته با یک پرستار حیوان خانگی قرار ملاقات بگذارید. گذراندن وقت با حیوانات خانگی برای سلامت جسمی و روانی سالمندان مفید است.

تحقیقات نشان می‌دهد که داشتن حیوان خانگی به کاهش سطح استرس و فشار خون در افراد کمک می‌کند. همچنین در مبارزه با افسردگی، کاهش کلسترول  و محافظت در برابر بیماری‌های قلبی مؤثر است.

هنر و صنایع دستی

انجام هنرهایی مانند نقاشی، موسیقی، یا مجسمه سازی یا صنایع دستی می‌تواند به تحریک مغز کمک کند. هنر یک فعالیت عالی برای هر سن و فصلی است. اما در دوران سالمندی که افراد برای حفظ تمرکز و هوشیاری به فعالیت‌هایی نیاز دارند، این فعالیت‌های هنری بیش از پیش ضروری می‌شود.

رقص

رقص نه تنها سرگرم کننده است، بلکه راهی عالی برای ورزش کردن در دوران پیری است. رقصیدن می‌تواند عملکرد کلی و تعادل راه رفتن  را بهبود بخشد. طی مطالعات انجام شده مشخص گردید که رقصیدن سالمندان در پیشگیری از زوال عقل آن ها موثر است.

خود مراقبتی و اسپا (Spa)

اهمیت گوش دادن به سلامتی بر کسی پوشیده نیست. هزینه این خدمات با افزایش سن افزایش می‌یابد. انجام یک درمان شخصی مانند رفتن به اسپا، کوتاه کردن مو، مانیکور یا مراقبت از پوست می‌تواند زمان خوبی برای افراد مسن باشد.

باغبانی

باغبانی مزایای درمانی زیادی برای سالمندان دارد. باغبانی نه تنها سرگرم کننده است، بلکه باعث افزایش فعالیت بدنی و سطح تحرک بزرگسالان نیز می‌شود. همچنین برخورد با گیاهان و تماشای رشد آنها باعث ایجاد انرژی می‌شود.

بازی‌های کارتی

از آنجایی که این بازی ها نیازی به حرکت ندارند، برای افراد مسن که تحرک بسیار محدودی دارند مناسب هستند. بازی‌های ورق از آلزایمر و زوال عقل پیشگیری می‌کند و با بهبود ظرفیت ذهنی و مهارت‌های تفکر در حفظ عملکرد ذهنی بسیار مؤثر است.

تمرین یوگا

یوگا می‌تواند فواید جسمی و روحی زیادی برای دوران سالمندی باشد. کاهش فشار خون بالا، استرس و کمک به تقویت و تعادل استخوان‌ها از فواید یوگا است. با وجود فواید فوق، یوگا یک سرگرمی و ورزش خوب برای سالمندان محسوب می‌شود.

شنا

اگر پزشک سالمند او را از شنا منع نکرد، مراقب شرایط شنای مداوم باشید. شنا به کاهش استرس روی مفاصل کمک می‌کند و سیستم قلبی عروقی و انعطاف پذیری را بهبود می‌بخشد. شنا ورزش خوبی برای افزایش انرژی است و اگر فرصت بازدید از استخر عمومی را داشته باشید با ایجاد روابط اجتماعی باعث بهبود روحیه سالمندان نیز می‌شود.

انجمن کتاب‌خوانی

اگر همیشه عاشق مطالعه بوده اید و به دنبال فرصتی برای بیان افکار خود در مورد کتابی هستید که خوانده‌اید، دوران بازنشستگی بهترین زمان برای ادامه این کار است. برخی از باشگاه‌های کتاب‌خوانی گروه ویژه ای برای اعضای مسن تر دارند تا با دنیای بیرون ارتباط برقرار کنند و هوشیار باشند. جلسات هفتگی مطالعه و بحث‌های گروهی پیشنهادهای خوبی برای این کار است.

روایت داستان‌های زندگی

بهترین سرگرمی ارزان برای سالمندان صحبت یا نوشتن درباره رویدادهای خاص زندگی آنهاست. گاهی می‌توانم این داستان را با عکس‌ها و تصاویر خاطره انگیز ترکیب کنم. با انجام این کار، آنها نه تنها بخشی از تاریخ را حفظ کردند. در عوض، آنها می‌توانند تجربیات زندگی شخصی خود را منعکس کنند و خاطرات خود را به منبع الهام برای نسل‌های آینده تبدیل کنند.

بازدید از خانواده و دوستان

در این زمان، هر کسی شغل خود را دارد. اما می‌توانید چند ساعتی را با دوستان یا اعضای خانواده به صحبت و گوش دادن بگذرانید. شما لازم نیست کار خاصی انجام دهید. می‌توانید تاریخ ناهار را انتخاب کنید یا به یک پارک محلی بروید و یک شب را با هم بگذرانید.

شما مکانی را برای سالمندان فراهم می‌کنید تا بتوانند به طور منظم با خانواده و دوستان خود ملاقات کنند.

گاهی اوقات اگر تصمیم به خرید داشته باشید قدم زدن در مرکز خرید می‌تواند تکراری، خسته کننده و حتی گران باشد. اما رفتن به بازارهای  روزانه و محلی می‌تواند برای سالمند بسیار سرگرم کننده باشد.

سفر جاده‌ای

سوار ماشین شوید و به جاده بروید. اگر مقصدی وجود دارد که همیشه می‌خواستید از آن بازدید کنید، دوران بازنشستگی ممکن است بهترین زمان باشد. مسیر خود را با استفاده از نقشه کاغذی یا برنامه دیجیتال بررسی کنید. شاید اگر در کنار دوستان و خانواده باشید، این سفر لذت بیشتری خواهد داشت.

عضویت در کانون بازنشستگان

بسیاری از شهرها دارای مراکز بازنشستگی هستند. این مناطق که توسط شهرداری‌ها یا فرهنگسراها و پارک‌ها ایجاد می‌شوند، برنامه‌های مختلفی را برای اعضای خود در نظر می‌گیرند. به این سایت‌ها سر بزنید و فرم عضویت را پر کنید. با برنامه‌های آنها آشنا شوید و اطلاعات کسب کنید و حتی دوستان جدیدی پیدا کنید. شرکت در فعالیت‌های اجتماعی بهترین راه برای سالمندان است و فرصت‌های جدیدی به آنها می‌دهد.

اوقات فراغت سالمندان با جوانان متفاوت است و با توجه به شرایط آنها باید اوقات فراغت مناسبی برای آنها در نظر گرفت. سرگرمی سالمندان به عوامل مهمی مانند سن، فرهنگ، سطح تحصیلات، علایق، باورها و عادات بستگی دارد، اما اگر به این موارد توجه نشود، سرگرمی می‌تواند باعث ناراحتی آن‌ها شود.

اگر به عنوان مراقب سالمندان در خانه کار می‌کنید، علاوه بر تکنیک‌های مراقبت از سالمند، باید احساسات و نیازهای ذهن و افکار بزرگسالان را نیز درک کنید. می‌دانیم که سبک زندگی سالم برای دوران سالمندی عامل مهمی در طول عمر افراد است. تحقیقات نشان می‌دهد که سرگرمی و فعالیت‌های اجتماعی برای سالمندان مهم است. سرگرمی‌های سالم برای سالمندان، مانند رژیم غذایی سالم، ورزش و بهداشت خوب، می‌تواند به سالمندان کمک کند تا انرژی بیشتری داشته باشند.

در واقع، تحقیقات جدید نشان می‌دهد که فعالیت‌های ذهنی و اجتماعی به اندازه فعالیت‌های بدنی در سنین بالا اهمیت دارد. تفریح و پرکردن اوقات فراغت عواملی هستند که با اجتناب از انزوا و زندگی طولانی‌تر مرتبط هستند.

با ایجاد محیط مناسب برای سالمندان می‌توانند از خواب و بیکاری به زمانی برسند که بتوانند به فعالیت‌های تفریحی و اجتماعی خود ادامه دهند.